In gesprek met Addison Armstrong, auteur van 'De oorlogsbibliotheek'

De oorlogsbibliotheek is je tweede historische roman. Wat heeft je geïnspireerd om dit verhaal te schrijven? Wat voelde er anders bij het schrijven van dit boek?

We horen zoveel over vrouwen die dienstdoen als verpleegsters, Rode Kruis-vrijwilligers, zelfs over ‘yeomen’: administratieve krachten in de Eerste Wereldoorlog, dat ik verbaasd was dat ik nog nooit had gehoord van de vrouwen die dienden als oorlogsbibliothecaresses. Ik wilde dat hun verhaal werd verteld, maar er zit meer achter. Die enorme onderneming van de Library War Service, daar wilde ik iets mee doen, omdat het demonstreert hoe invloedrijk de Verenigde Staten geloofden dat boeken konden zijn, zelfs, of misschien wel juist, in tijden van oorlog. Ook was ik gefascineerd door het feit dat de Verenigde Staten het wezenlijke belang van boeken inzag, maar ondertussen veel van de boeken die de soldaten wilden lenen, verboden. Die tegenstrijdigheid voelde te groot om te negeren. En wat betreft de tijdlijn van Kathleen, voelde het als heel natuurlijk en passend toen ik besefte hoe kortgeleden het is dat vrouwen werden toegelaten op militaire academies, ondanks hun eeuwenlange oorlogswerk. Dat gezegd hebbende, deze roman was veel moeilijker om te schrijven dan Het licht van Luna Park, deels denk ik door de klassieke vloek van het tweede boek: ineens was schrijven geen hobby meer, maar werk, wat inhield dat alle onzekerheden en stressfactoren en deadlines van mijn beide carrières in botsing kwamen, waar dat eerder niet het geval was.
 

Deze roman is geworteld in de waargebeurde geschiedenis van zowel de eerste vrijwillige bibliothecarissen tijdens de Eerste Wereldoorlog als de eerste klas vrouwen op de United States Naval Academy. Wat heb je voor onderzoek gedaan voor het vormen van deze roman?

Nou, ik heb vooral heel veel gelezen! Ik heb krantenartikelen gelezen, ala-notulen en -communiqués, jaarboeken van de Naval Academy, interviews, Amerikaanse en Duitse oorlogspropaganda, ala-boekenlijsten, dagboeken van bibliothecarissen, en artikelen in overvloed. Ik heb vooral heel veel te danken aan Sharon Hanley Disher, want door haar boek First Class, had ik bijna alle informatie die ik nodig had om over Kathleens ervaringen bij de Naval Academy te schrijven. Mijn eeuwige dank aan Luitenant Disher voor haar moed zich bij de Naval Academy aan te sluiten en haar ervaringen en die van anderen te delen.

              Maar het leukste onderzoek dat ik deed kwam helemaal aan het einde van het schrijfproces. De Naval Academy was vanwege covid gesloten tot vlak voor de laatste correcties aangeleverd moesten worden, maar hij was net weer opengegaan, dus vlogen mijn moeder en ik (beiden gevaccineerd) naar Annapolis en deden een bezichtiging van het terrein. Ik heb daarna veel van mijn beschrijvingen en details kunnen aanscherpen. Had ik ook maar naar Frankrijk kunnen vliegen…

Kathleen is zo’n sterke, vastberaden vrouw in een branche die door mannen wordt overheerst. Hoe ben jij tot haar personage gekomen. Is ze op iemand in het bijzonder geïnspireerd?

Ik heb Kathleen niet heel bewust op iemand geïnspireerd, maar ze lijkt veel op mijn geweldige jongere zus Ryan. Ryan is in opleiding om piloot te worden en de luchtvaartbranche is nog steeds een extreem mannenbolwerk: want hoe graag we het ook anders zouden willen, behoren veel van de ervaringen van de eerste vrouwen op de Naval Academy nog niet tot het verleden. Ryan en Kathleen zijn allebei dapper, vastberaden en zelfverzekerd, en tevens sterk en assertief. Alleen is Ryan geen einzelgänger zoals Kathleen grotendeels is in de roman. Ryan is slim en superleuk en de meest loyale vriendin die je je maar kunt wensen.

Hoe zit het met Emmaline? Is zij gebaseerd op een bestaand iemand uit de geschiedenis? Waarom wilde je dat Emmaline een Russische immigrante was? Hoe denk je dat deze details bijdragen aan het verhaal in zijn geheel?

Emmaline is niet direct gebaseerd op een bestaand iemand, maar ik heb wel elementen gebruikt van een bibliothecaresse, Mary Frances Isom, om haar te creëren. De naam klinkt misschien bekend, want ik gaf juffrouw Isom een cameo in het boek, hoewel ik haar aankomst in Frankrijk wat moest verschuiven, zodat ze met Emmaline kon communiceren. In werkelijkheid kwam juffrouw Isom in Frankrijk aan net toen de wapenstilstand werd ondertekend en vervolgens reisde ze het hele land door om bibliotheken op te zetten en vrijwilligers op te leiden. Sommige details van de omstandigheden waarin Emmaline zou hebben geleefd, zijn ontleend aan de brieven van juffrouw Isom naar huis en de informatie die juffrouw Isom in het verhaal aan Emmaline geeft (over een bibliothecaris onder haar hoede die weigert oorlogsobligaties te kopen) zijn op feiten gebaseerd. Er waren verscheidene redenen om van Emmaline een Russische immigrante te maken, het idee kwam oorspronkelijk van mijn agent, Melissa Danaczko. Het gaf Emmaline een link met Nicholas uit hun kindertijd en een extra reden om zich tijdens haar jeugd een buitenstaander te voelen, maar nog belangrijker zijn de kwesties van censuur en marxisme die een mooie parallel vormden met het emigratieverhaal van haar ouders en met de gebeurtenissen in Frankrijk. Ik vond het ook een mooi idee om een immigrante een hoofdrol te geven in de Amerikaanse oorlogsinspanning. De meeste studenten aan wie ik lesgeef zijn immigranten, bijna al hun families zijn dat: Amerika zou Amerika niet zijn zonder hen.

Kathleens grootmoeder, Nellie, is haar rolmodel en lichtend voorbeeld. Wat denk je dat er zo speciaal is aan Nellie en Kathleens band en waarom heb je gekozen voor deze familieband in Kathleens verhaal?

Op een bepaalde manier denk ik dat deze relatie teruggaat naar die in Het licht van Luna Park. Nellie fungeert in alle opzichten als Kathleens moeder. Hun band is sterk en steunend, net als die tussen mij en mijn moeder en grootmoeders Mimi en Nan.

De band tussen Emmaline en Nicholas heeft een complexe geschiedenis en wordt op de proef gesteld tegen het decor van een oorlog. Kun je iets vertellen over je denkproces tijdens het schrijven van deze liefdesgeschiedenis en of je onderweg nog tot verrassende oogpunten kwam?

Oorlog is een opeenstapeling van onvoorstelbare gruwelijkheden, maar het is ook een omgeving waarin onbreekbare banden worden gesmeed. Emmaline vormt in Frankrijk de beste vriendschappen van haar leven en ze raakt verliefd op de man van wie ze altijd zal blijven houden. Ik wilde wat lichtpuntjes aanbrengen in de wanorde en verwoesting van de Eerste Wereldoorlog en de relatie tussen Nicholas en Emmaline werd dat baken van hoop.

Romans over de stem van vrouwen die eindelijk wordt gehoord, groeien in populariteit onder lezers. Wat draagt De oorlogsbibliotheek volgens jou bij aan deze categorie in fictie? Wat zijn jouw favoriete boeken in deze stijl?

Ik hoop dat De oorlogsbibliotheek laat zien dat het niet alleen vrouwen van een eeuw geleden zijn wiens stem het verdient om gehoord te worden. Niet alleen Emmalines verhaal moet worden onthuld, ook dat van Kathleen, en Kathleen is geboren in 1954, dus jij had haar kunnen zijn, of ze had je moeder of grootmoeder kunnen zijn. Het is in de mode om over vrouwen te schrijven, terwijl andere gemarginaliseerde groepen niet diezelfde privileges krijgen. Ik heb geprobeerd om een aantal vensters in het verleden te plaatsen met de historische ervaringen van mensen van kleur in plaats van alleen witte vrouwen. Overigens moedig ik lezers ook zeker aan om zelf op zoek te gaan naar historische fictie van auteurs van kleur (aanraders zijn De vervlogen helft van Brit Bennett, Van vrouwen en zout van Gabriela Garcia, Yellow Wife van Sadeqa Johnson, De waterdanser van Ta-Nehisi Coates, Conjure Women van Afia Atakora en Hotel op de hoek van bitter en zoet door Jamie Ford). Enkele van mijn favoriete historische romans waarin de stem van vrouwen centraal staat zijn de romans van Kate Quinn, alles van Kate Morton, Ariel Lawhons Code Name Hélène, Het boek van verloren namen van Kristin Harmel en The Book of Longings van Sue Monk Kidd.

Wat wil je dat lezers meenemen uit De oorlogsbibliotheek?

Ik hoop dat ze het boek dichtslaan met een hernieuwd geloof in de transformerende kracht van woorden en boeken. Ook wil ik dat lezers zich gesterkt voelen door de verhalen van Emmaline en Kathleen en door de continue vooruitgang die we als samenleving hebben geboekt.

Zonder iets te verklappen: heb je altijd geweten hoe het verhaal zou eindigen?

Ja, dat was een van de weinige dingen die ik wist! Meestal heb ik wel aardig een idee van hoe mijn verhaal moet beginnen en eindigen, maar wat er in het midden gebeurt weet ik pas als ik het ga schrijven.

Wat zijn je plannen nu?

Op dit moment geef ik les op een basisschool in Engels als tweede taal, wat altijd mijn droom is geweest. Ik wil zeker weten historische fictie blijven schrijven en ik hoop naast romans voor volwassenen ook een historische roman voor basisschoolkinderen uit de bovenbouw.