In gesprek met Marc van Bree, auteur van 'Herman'

Hoe bevalt het leven in Portugal?

Portugal is een heerlijk land. Zowel de steden als het landschap zijn schitterend, de zon schijnt net iets vaker, als je weet wat je moet bestellen is het eten fantastisch en ik word altijd vrolijk van treurige muziek dus dan zit je hier goed. Bovendien is Portugal ruim twee keer zo groot als Nederland en toch wonen er maar 10 miljoen mensen. Ik geloof dat je dan uitkomt op ongeveer vier keer zoveel oppervlakte per mens, dus minder botsende aura’s. En ik vind het heel fijn om op een plek te wonen waar ik niet de hele tijd iedereen versta, behalve als ik m’n best doe. 

Je bent nu 55, rijkelijk laat voor een debuut. Waarom heb je zo lang gewacht?
Lafheid, denk ik. Ik had een leuke baan bij een groot castingbureau, had een vast inkomen en ik werd regelmatig voor een feestje of een première uitgenodigd. Ik wist dat ik nooit zou gaan schrijven als ik zou blijven. Ik ben van nature lui en heb weinig zelfdiscipline, dus alles in mijn drukke Amsterdamse leven was een excuus om niet achter m’n laptop te gaan zitten. Terwijl ik het wél wilde, dus ik moest weg.
 

Heb je daarmee geen groot risico genomen?
Ja, misschien was het onbezonnen. Ik had wat spaargeld en ik heb de juwelen die ik ooit van mijn moeder geërfd heb verkocht om het een tijdje uit te zingen. Ik wist dat als ik op dat moment, ruim drie jaar geleden, niet stopte en vertrok, het er nooit meer van zou komen. Misschien had ik ook een plan B moeten maken, maar dat heb ik niet. Wel een plan C: chauffeur worden bij Uber. Gelukkig is het leven in Portugal een stuk goedkoper en bovendien heb ik een Portugese echtgenoot die hard werkt. Die echtgenoot speelde natuurlijk ook een rol bij de keuze voor dit land.

Hoe kwam je op dit verhaal?
Het huwelijk van een goede vriend van me ging een aantal jaren geleden niet zo lekker. De relatie tussen hem en zijn vrouw was niet zoals bij Herman en Annelies, dat is sterk uitvergroot, maar het ging wel die kant op. Ik vind een underdog een interessanter en geestiger personage dan een held, dus ik nam die vriend als uitgangspunt. Het verhaal is wel echt anders geworden, ik denk niet dat hij zichzelf in Herman herkent. Of zijn vrouw in Annelies. En trouwens, met die vrienden is het weer helemaal goed gekomen, ze zijn nog steeds bij elkaar.  

In je werk als casting director heb je enorm veel scripts gelezen, is dat van invloed geweest op hoe je schrijft?
Van Herman wordt volgend seizoen een theaterversie gemaakt en de regisseur die dat doet, Peter de Baan, heeft gezegd dat de dialogen uit het boek zonder aanpassingen in het stuk gebruikt kunnen worden. Het zou me niet verbazen als dat te maken heeft met het lezen van al die scripts en toneelstukken. 

Herman snijdt grote thema’s als scheiding, dood en geboorte aan, maar het wordt nooit zwaar. Heb je daar bewust voor gekozen?

Ik denk dat je je als lezer makkelijker laat raken of ontroeren, als je ook hebt moeten lachen. Lachen ontwapent, je laat je schild zakken. Er overkomt Herman een hoop, in de loop van een jaar en de lezer heeft net eerder door wat er aan de hand is, dan Herman zelf. Hij is zeker niet dom, maar wel naïef, misschien een beetje traag. Als zijn vrouw hem verlaat en vertrekt met de woorden ‘je redt je wel’, dan vindt Herman het knap dat ze aan elke situatie een positieve draai kan geven. En daarmee wordt haar vertrek minder zwaar. 

In hoeverre lijkt Herman op jou?

We zouden allebei onze hand minder vaak in een zak chips moeten laten zakken, maar dan heb je het wel gehad. Je zou nog kunnen zeggen dat we allebei op het eerste gezicht tamelijk kleurloos zijn, maar dat is bij ons allebei uiterlijke schijn, hoop ik. Ik zou willen dat ik net zo zonder oordeel was, als dat Herman is. En ook zo onverwoestbaar optimistisch. 

In je roman voer je een aantal dominante vrouwelijke personages op, onder wie Hermans vrouw Annelies en zijn moeder Janet. ‘Die vrouwen, die ieder op hun eigen manier je leven hebben bestierd, hebben een behoorlijke puinhoop van je gemaakt,’ concludeert Hermans psychologe Wendela al tijdens de tweede sessie. Waarom zijn die vrouwen zo dominant?

Ik vind het grappig dat Hermans moeder, in elk geval ten opzichte van hem, nogal een loeder is en dat hij vervolgens met iemand trouwt die in de loop van hun huwelijk telkens meer op die moeder gaat lijken. Maar ik denk dat Annelies en Janet meer zijn dan alleen maar dominant. Bovendien, vergeleken met Herman is iedereen sterker en dwingender. Ook de mannen.

Een prachtige, ontroerende scène is het gesprek dat Herman met zijn zoon Nol heeft, als blijkt dat Nol op mannen valt. ‘Sorry als ik je teleurstel, als ik niet aan je verwachtingen voldoe,’ is het eerste dat Nol tegen zijn vader zegt. Waarop Herman antwoordt: ‘Mijn enige verwachting is dat je probeert gelukkig te zijn.’ Herken je die angst van Nol? 

Ja, ik herken de angst om teleur te stellen. Ik kan me de letterlijke woorden van mijn moeder niet herinneren, toen ik haar vertelde dat er geen schoondochter, maar een schoonzoon zou komen. Maar de strekking was dat gelukkig worden het belangrijkste was. En ze vroeg me tijd om aan het idee te wennen, dat vind ik nog steeds ontroerend. 

‘Als je maar gelukkig bent’, brengt dat niet ook torenhoge verwachtingen met zich mee? 

Geluk is natuurlijk geen permanente staat van zijn, als je af en toe zo’n moment ervaart, heb je al enorm geboft. Of, beter in dit verband, geluk gehad. En Herman zegt het denk ik goed, ‘als je maar probeert gelukkig te zijn’. Is dat niet een heel universele wens, dat je hoopt dat je kinderen gelukkig zijn, op wat voor manier dan ook? 

Herman verschijnt 6 april.